इतिहासकै चुनौतिपूर्ण मोडमा बैंकिङ क्षेत्र

Artharajniti   ~  अहिले बैंकिङ क्षेत्र खराब ऋणको दबाबमा छ। अर्थतन्त्रमा सुधार हुनेभन्दा पनि चुनौती बढ्ने क्रम जारी छ। अहिले ३.६१ प्रतिशत रहेको खराब ऋण पोहोर आधा मात्र थियो। अर्थतन्त्र जर्जर भइरहँदा यो खराब ऋण अर्को वर्ष कति पुग्ने हो यकिन छैन। नियामकले दिएको सुविधाका कारण खराब ऋण सीमाभित्र बाँधिएको छ। अर्कोतर्फ बैंकहरु नयाँ ऋण विस्तारतर्फ होइन सम्पूर्ण ध्यान रिकभरीतिर लगाएर बसेका छन्। रिकभरीमा जाँदा पैसा नउठ्ने धितो मात्र सकार गरेर बस्नु पर्ने अवस्था छ। अर्थतन्त्रका कुनै पनि क्षेत्रले क्षमता अनुसारको ‘पर्फर्मेन्स’ देखाउन सकेका छैनन्। पछिल्लो २०१९ देखि २०२३ सम्म (कोभिड सुरु भएको वर्षदेखि) आइपुग्दा हामीसहितका देशहरु हेर्दा केहीको औसत एनपीए ११ प्रतिशत छ। सबै देशको औसत नै ७ प्रतिशत छ। सबैभन्दा कम नेपालकै छ। सबैभन्दा बढी पाकिस्तान र बंगलादेशको छ। श्रीलंकाको बढिरहेको छ। यो भनेको हामीकहाँ खराब ऋण कोभिड लगत्तै घटेको देखिन्छ। पछिल्लो दुई वर्ष चाहिँ बढ्न गएको छ। हाम्रो खराब ऋणलाई बढ्यो भन्नु भन्दा पनि कोभिडको असर अहिले आएर देखियो भन्नु सान्दर्भिक होला। आजको दिनमा ३.६१ प्रतिशत खराब कर्जा पुग्दा अरुको बढेको विन्दुबाट ७ प्रतिशतभन्दा थोरै तल आएको छ। कोभिडले ल्याएको एनपीए हो। हाम्रोमा आज आएर चर्चा हुन थालेको कारण चाहिँ त्यतिबेला हाम्रो ऋण विस्तार बढेको थियो। अरु देशले  कोभिड प्रभावितलाई स्टिमुलस प्याकेज (हातमै पैसा पुर्‍याइदियो) नै दियो। जनताको हातमा पैसा नै गयो। हाम्रोमा चाहिँ बैंकिङलाई प्रयोग गरेर ब्याज दर घटाउनुका साथै पुनर्कर्जाजस्ता मौद्रिक औजारहरु प्रयोग गरियो। हामीले पुनर्संरचना र पुनर्तालिकीकरणको सुविधा दियौं।  धेरै ठाउँमा यो अभ्यास भएको पनि हो, त्यो गर्नु ठिक पनि थियो। अर्थतन्त्रमा सकारात्मक चक्र (साइकल) आउँदा त्यसलाई उचालेर माथि लैजान सघाउँछ भन्ने अनुमानका आधारमा त्यो गरिएको थियो। तर, हामी सबैले अनुमान गरेजस्तो त्यो भएन। त्यो हुन नसक्दा अब आएर खराब ऋण बढ्नु स्वाभाविक नै हो। हाम्रो ऋण विस्तार हेर्ने हो भने दक्षिण एसियाकै हामी उच्च हौं। पछिल्लो दुई वर्ष मात्र घटेको हो। कोभिडको समयमा र त्योभन्दा अगाडि हामीले २०/२२ प्रतिशतको वृद्धि सधैं गर्दै आएका थियौं। ऋण विस्तार निकै बढी तर खराब ऋण कम हुनु – पक्कै स्वाभाविक थिएन। त्यो कुरोमा अहिले आएर असर देखिएको हो। पछिल्लो समय खराब ऋण बढाउनका लागि मुद्रास्फीति (मूल्यवृद्धि) ले पनि भूमिका खेल्यो। अहिले आएर मूल्यवृद्धि केही नियन्त्रणमा आए पनि त्यसअघि माथि नै थियो। मूल्यवृद्धिले गर्दा जुन खालको नगद प्रवाह हुनु पर्ने थियो त्यो हुन सकेन। पक्कै पनि खराब ऋण अनुपात बढेको छ। तर, अरुसँग पनि तुलना गरेर हेर्‍यो भने ३.६१ प्रतिशत भनेको न्यून नै हो। औसत नै ७ प्रतिशत भएको अवस्थामा हाम्रो त आधा मात्र छ। अहिले आएर भारतले केही घटाएको छ। अझै पनि अरु देशले घटाउन सकेको छैन। हाम्रो खराब ऋणलाई एकदमै अस्वाभाविक हो भनेर नहेरी एउटा ‘आर्थिक चक्र’ को उपज हो भनेर हेर्नु बढी सान्दर्भिक हुन जान्छ।